Veel gestelde vragen 

Mindfulness is bewust aandacht schenken, aan wat hier-en-nu aanwezig is, zonder te oordelen. (Jon Kabat-Zinn).   Door mindfulness beoefening ontwikkelen we een open, nieuwsgierige en milde, vriendelijkere houding ten aanzien van onszelf en onze omgeving. 

Mindfulness beoefenen is het ontwikkelen van onze vaardigheid om onze aandacht bewust te richten naar wat we op dit moment ervaren. Door meer in contact te komen met wat er hier-en-nu bij ons aanwezig, ontstaat er meer bewustzijn van wat we ervaren in het moment.   

Met mindfulness beoefening leren we als het ware onze eigen ervaring in het moment van op een afstand observeren: onze denkprocessen, gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen.

We leren vlugger opmerken wanneer we in patronen van negatief denken, ver-oordelen, bekritiseren, interpreteren, analyseren, ... terecht komen. Onze waarneming is namelijk vaak vertroebeld door onze eigen geschiedenis, verlangens, doelen, ...  Zo merken we bijvoorbeeld vlugger op wanneer we piekeren (over de toekomst) of wanneer we ons  somber voelen (bijvoorbeeld door herinneringen uit het verleden).

Door mindfulness te beoefenen, trainen we als het ware op een vriendelijke manier ons zenuwstelsel in het activeren van onze rustgevende systemen en tot rust brengen van onze alarmerende systemen.  Zo worden we, zonder onszelf te veroordelen, vaardiger in het herkennen van gewoontepatronen en stress-reacties.  We creëren mentale ruimte en zien meer mogelijkheden in het omgaan met dagelijkse, ook uitdagende situaties.   

Mindfulness beoefenen kan ons helpen in ons bewustzijn rond ons functioneren en helpt ons om vaardiger met ook onaangename situaties in ons leven om te gaan.  En als we beter voor onszelf zorgen, kunnen we ook beter voor anderen zorgen.  Mindfulness laat ons toe meer te genieten van de kleine dingen in het dagelijkse leven. 

Ontspanning kan een gevolg zijn, maar is geen doel op zich. Mindful aanwezig zijn kan evenzeer betekenen dat we ons meer bewust worden van spanning of onrust die in ons denken of lichaam aanwezig is. Dit bewustzijn creëert echter ruimte om anders met die spanning om te gaan.   

Mindfulness is géén wondermiddel dat alle problemen oplost. Op sommige momenten in ons leven (bijvoorbeeld bij een acute crisis, trauma of ernstige depressie, ...) kunnen we nood hebben aan andere vormen van coaching, therapie of (medicamenteuze) behandeling.

Mindfulness is géén vluchtige hype met 'de rozijn'. Mindfulness wordt al méér dan 2000 jaar beoefend. Oorspronkelijk werd het vooral binnen de boeddhistische tradities onderwezen. Vandaag in de Westerse wereld staat meditatie los van een religieus geloof. Hoe spiritueel of aards je ermee wil omgaan, bepaal je zelf.

In 1979 ontwierp Jon Kabat-Zinn, een Amerikaans bioloog, werkzaam in een universitair ziekenhuis te Massachusettes, het 8-weekse Mindfulness Based Stress Reduction Program (MBSR). Hij bood het programma in het ziekenhuis aan, aan mensen met diverse lichamelijke en psychische klachten. Jon Kabat-Zinn maakte mindfulness zo toegankelijk voor de Westerse wereld.

Rond 2000 pasten een aantal wetenschappers uit de cognitieve gedragstherapie (Williams, Segal en Teasdale) deze MBSR-training van Kabat-Zinn aan, aan een specifieke doelgroep: mensen met een terugkerende depressie. Zij ontwierpen het Mindfulness Based Cognitive Therapy Program (MBCT), met als doelstelling het herval van depressie te voorkomen.

Inmiddels zijn er diverse mindfulness programma's ontwikkeld die aangepast zijn aan bepaalde doelgroepen: kinderen, jongeren, ouders, zwangeren, mensen met verslaving, eetstoornissen of een andere psychische kwetsbaarheid, ... . Deze programma's worden Mindfulness Based Interventions (MBI) genoemd.

Wetenschappelijk onderzoek binnen diverse disciplines (psychologie, pedagogie, geneeskunde, neurologie, ...) wijst erop dat mindfulness oefeningen je zelfregulatievaardigheden (emotie-en stress regulatievaardigheden) ontwikkelen: meer focus, aandacht, zelfbewustzijn, empathisch vermogen, zelfcontrole.

Mindfulness ondersteunt de zelfregulatie op drie specifieke manieren: door de regulatie van aandacht, lichaamsbewustzijn en de regulatie van emoties.  

Neurowetenschappelijk onderzoek toont aan dat mindfulness de aandachts-netwerken versterkt in de prefrontale cortex (gebied vooraan in de hersenen) en de verbinding versterkt tussen de aandacht netwerken en en de anterieure cingulate cortex (een klein gebied dat zich ook in de prefrontale corte bevindt), die een rol speelt bij cognitieve emotionele processen. Ook de connectie met het default-mode-netwerk wordt sterker. Dat netwerk is actief als je niets doet, als je dagdroomt, ...

Er is ook een effect op het limbische systeem, een verzameling diepe hersenstructuren die instaan voor onze emoties. Dat systeem wordt gedempt. Als je mindfulness beoefent, zal je brein sneller in evenwicht komen.

Er spelen dus twee mechanismen: de emoties die in je opkomen in een stressvolle situatie ebben sneller weer weg, én je zal vanuit de prefrontale cortex meer controle krijgen over je emoties.  

Onder andere in het Leuvens Mindfulness Consortium (met o.a. Professor Filip Raes en onderzoekster Katleen Van der Gucht) worden de wereldwijde wetenschappelijke ontwikkelingen van mindfulness beoefening op de voet gevolgd en ook aan de K.U. Leuven zelf onderzocht.    

Ook Steven Laureys, neuroloog, MD, PhD, FEAN (Universiteit van Luik) is internationaal erkend voor zijn klinische en wetenschappelijke studies over veranderingen in bewustzijn en neurale plasticiteit.  Hij onderzocht o.a. ook de effecten van mindfulness meditatie op het bewustzijn.   

Kinderen zijn van nature open, nieuwsgierig en in het moment aanwezig.   Denk maar aan een peuter die urenlang met engelgeduld de zandkorrels door zijn handjes laat glippen of vol verwondering een lieveheersbeestje op grassprietje kan gadeslaan.  

Helaas staat ook de natuurlijke ontwikkeling van onze kinderen in onze huidige snel evoluerende samenleving onder druk.   Ook kinderen kampen vandaag met stress of worden geplaagd door angst of piekergedachten.   Onze prestatie- en kennisgerichte, digitale samenleving vol prikkels daagt ook onze kinderen uit om om te gaan met onrust en  uitdagingen.

Mindfulness kan ook kinderen leren omgaan met negatieve gedachten, moeilijkere gevoelens en lichamelijke gewaarwordingen waar ze soms geen blijf mee weten.   

Mindfulness kan kinderen helpen zichzelf oké te voelen en dichter bij zichzelf te blijven.    Mindfulness leert hen respectvol om te gaan met zichzelf én de ander, met respect voor het verschillend zijn en de omgeving om hen heen.

KiddyMinds vzw (met o.a. Veronique Benoit) ontwikkelde o.a. samen met David Dewulf de training mindfulness met kinderen.    O.a. Katleen Van der Gucht (K.U.Leuven) onderzocht in het project 'gavoorjegeluk' de wetenschappelijke werkzame factoren van deze benadering voor kinderen.   Opnieuw blijkt dat de training ondersteunend is voor kinderen die hiervoor openstaan.   

Als kinderpsycholoog en mindfulness trainer start ik steeds met een verkennend kennismakingsgesprek.   Soms geven kinderen zelf aan niet open te staan voor de mindfulness oefeningen of geven zij en/of de ouders aan nood te hebben aan (nog) een andere vorm van ondersteuning.  Samen zoeken we dan een weg naar of samen met andere collega's (bv therapeuten, coaches, jeugdzorg, begeleiders in het onderwijs, ...).

Dezelfde principes en werkzame vaardigheden van mindfulness beoefening blijken in de opvoedingscontext in het bijzonder werkzaam te zijn. 

Mindfulness beoefening kan ons als ouders helpen om mild en vriendelijk voor onszelf en ons kind automatische stress reacties te doorbreken en meer bewust te antwoorden op momenten van opvoedingsstress.   Mindfulness bij ouders ondersteunt de ontwikkeling van een meer positieve relatie tussen ouder en kind.

Wanneer we als ouders goed kunnen zorgen voor onszelf, kunnen we ook beter zorgen voor onze kinderen.   Onderzoek wijst namelijk ook uit dat kinderen vooral leren door het voorbeeld gedrag dat ouders stellen, door wat ze hun ouders zien doen.  

Reeds in de jaren 50 ontstond het begrip 'goud enough mother' door Winnicott, een Brits kinderarts en psycho analyticus.   Hij introduceerde deze term om te benadrukken dat moeders niet perfect hoeven te zijn om een positieve invloed op de ontwikkeling van hun kind te hebben. Hij stelde dat kinderen kunnen profiteren van imperfect ouderschap, zolang de moeder "goed genoeg" is in het voldoen aan de basisbehoeften van het kind en het bieden van een veilige omgeving.  

In 1997 schreven Jon Kabat-Zinn en zijn vrouw Mayla het boek Mindful Ouderschap, inspiratie voor elke dag.    

Vervolgens verschenen meerdere boeken, zoals  'Mindful Opvoeden' (oa Virginie Vandaele en Bruno Tange).     De begrippen autonomie erkennen van het kind en empathisch antwoord bieden op de behoeften van het kind, vanuit erkenning van je eigen grenzen en behoeften als ouder, alsook verbindend communiceren staan centraal.    

Aan de universiteit van Amsterdam doet professor Susan Bögels al jaren onderzoek naar de positieve effecten van mindful ouderschap op de ontwikkeling van kinderen en op de ontwikkeling van een positieve relatie tussen ouder en kind.  Zij ontwikkelde het programma mindful parenting voor o.a. kinderen en/of ouders met ADHD of andere psychische problemen, gebaseerd op de 8 weken mindfulness training.   Deze training is wetenschappelijk effectief bewezen en erkend door het Nederlandse Jeugd Instituut.    

Mindful bewegen is bewegen met aandacht voor de gewaarwordingen en grenzen in ons lichaam. 

Deze bewegingen kunnen diverse vormen aannemen (langzaam stappen, zacht aanraken of strekken, yoga houdingen, ...). 

Mindfulness trainers zijn niet per definitie yogadocent. Ervaring met yoga of lenigheid is dus absoluut geen voorwaarde om met mindfulness te aan de slag te gaan.

Hoewel veel yogastijlen mindfulness integreren en het bewustzijn van het lichaam en de ademhaling benadrukken, is niet alle yoga per definitie mindfulness-gebaseerd. Sommige vormen van yoga, zoals power yoga, kunnen meer gericht zijn op fysieke kracht en uithoudingsvermogen, terwijl andere, zoals yin yoga, meer gericht zijn op het loslaten van spanning en het vergroten van flexibiliteit, en daarbij meer mindfulness integreren

Yoga en mindfulness situeren zich wel vaak binnen een zelfde filosofie: het ontwikkelen van een hoger bewustzijn en het ervaren van de onderlinge verbondenheid van het brein, het lichaam, en de geest.  

Onze benadering van individuele begeleiding op maat en mindfulness trainingen voor beginners is bedoeld om mindfulness toegankelijk te maken voor iedereen, dus zeker ook kinderen en volwassenen zonder enige ervaring met mediteren zijn van harte welkom!

In de mindfulness sessies oefenen we met aandachtmeditatie: we leren onze aandacht bewust richten naar onze ervaringen (gedachten, gevoelens, lichamelijke gewaarwordingen, geluiden, omgeving, ... ) op het moment.   

Hierdoor kunnen we ons juist ook bewuster worden van onze eigen onrust op sommige momenten. Ook mensen die al jarenlang mindfulness beoefenen komen deze onrust nog tegen. Mindfulness leert ons wel anders met deze onrust om te gaan.     

Naast meditatie oefeningen gaan we ook aan de slag met cognitief-gedragstherapeutische- en ervaringsgerichte zelfreflectie oefeningen. 

We leren door concrete oefeningen rond dagelijkse situaties ons gedrag, onze gedachten, gevoelens observeren. We leren vanuit het waarnemen van deze dagelijkse momenten de interacties herkennen tussen onze gedachten onze gevoelens en ons gedrag.   Zo oefenen we in het waarnemen van feiten en leren we (ver-)oordelen, evaluaties, kritiek, interpretaties, analyses, .... We oefenen in het herkennen en doorbreken van onze gewoonte patronen in het dagelijkse functioneren. 

We gebruiken observatie bladen en dagboek notities om onze ervaringen neer te schrijven. Zo kunnen we onze ervaringen nadien bespreken of er zelf op terugblikken als we daar nood aan hebben.

Vanuit de ervaringen tijdens de oefeningen in de sessies en thuis, wordt informatie gegeven over onderliggende psychologische processen die bij mindfulness werkzaam zijn. 

Zo komt er bijvoorbeeld informatie aan bod over 'wat is stress?' en de 'fysiologisch processen en automatische reacties bij stress situaties' en 'de interactie tussen negatieve gedachten, gevoelens en gedrag'. 

Deze informatie helpt om gewoonte patronen bij onszelf en ons mede mens te begrijpen en biedt houvast om anders met ook onaangename situaties in ons leven om te gaan.

'Kan dat wel, zoveel aandacht aan mezelf geven, in plaats van er voor de anderen te zijn?'

Edel Maex, psychiater en zen leraar: 'Veel mensen kunnen voor iedereen zorgen, behalve één: zichzelf. Wat heeft die ene dan misdaan dat daar niet kan voor gezorgd worden?

Voor je met een vliegtuig opstijgt krijg je een presentatie van de veiligheidsvoorschriften. Als de luchtdruk in de cabine daalt moet je een zuurstofmasker opzetten. De meeste mensen denken spontaan dat je daarbij eerst je kind helpt, voor je het zuurstofmasker bij jezelf opzet. De instructie is heel duidelijk: eerst bij jezelf. Als je erover nadenkt, snap je het wel. Wie zal er voor je kind zorgen als je zelf buiten westen bent?

Je bent het dus niet alleen aan jezelf verschuldigd om goed voor jezelf te zorgen, maar ook aan degene die jou dierbaar zijn. Mindfulness doe je dus niet alleen voor jezelf.'

Wetenschappelijk onderzoek toont meer en meer de duidelijke effecten aan van het vertoeven in een natuurlijke omgeving op ons welzijn en gezondheid.  Deze effecten worden vergroot wanneer we actief de natuur ervaren.    Mindfulness leent zich bij uitstek om in een natuurlijke omgeving beoefend te worden.  

Mindfulness verhoogt namelijk onze aandacht voor dingen die tot verwondering kunnen leiden, die talrijk aanwezig zijn in een natuurlijke omgeving.  We voelen ons meer verbonden en gelukkig in een 'schone' omgeving.

Zo gaan we bij mindfulness in de natuur oefenend op weg met onze zintuigen, om bewust, met aandacht de natuurlijke omgeving in ons op te nemen.    We kijken bijvoorbeeld naar de schoonheid in de omgeving, luisteren naar alle natuurgeluiden die zich aandienen, voelen aan alle diversiteit die we op ons wandelpad tegen komen, bewegen met bewustzijn van de zuurstof in de lucht, de ondergrond waarop we lopen, enz enz enz... 

Talrijk wetenschappelijk onderzoek toont de positieve effecten van het mindful aanwezig zijn in een natuurlijke omgeving op ons stress systeem en zenuwstelsel aan.  In een natuurlijke omgeving zijn we vlugger in het nu moment, bij onszelf en de schoonheid van de omgeving aanwezig. 

Zo piekeren we minder, ervaren we minder stress, slapeloosheid of andere milde psychische klachten als we regelmatig in een natuurlijke omgeving vertoeven.   Ook onze fysieke gezondheid wordt in een natuurlijke omgeving versterkt (minder hart- en vaatziektes, enz.).

Bronnen onder andere : 

Natuur op doktersvoorschrift, hoe buiten zijn ons gezond houdt.   Dirk Avonts Hans Keune Roy Remmen.

De Leerstoel Zorg en Natuurlijke Leefomgeving, een samenwerking tussen de Provincie Antwerpen en de onderzoeksgroep ELIZA van de Universiteit Antwerpen.

Instituut Voor Natuureducatie,  Rapport wat natuur voor je doet, door wetenschapsjournalist Mark Mieras.  https://www.ivn.nl/app/uploads/2022/11/whitepaper_2uurnatuur_2020.pdf

Bosbaden, www.bosbadenvlaanderen.com.